Ikea maatkasten zelf maken – Deel 1 – Ontwerp

Zelf maatkasten maken lijkt gemakkelijk… Gewoon wat plaatmateriaal aan mekaar schroeven met wat snelbouwschroeven, hopen dat de melamineplaat niet barst, schuifdeurtje er voor en klaar. Alleen, wat als je nét wat meer wil moet je vaak kiezen tussen prefab of volledig op maat. Dat laatste mag je ook lezen als: ‘En hoeveel had u net op de spaarrekening staan?’
Kan dat ook anders? Natuurlijk!

In de volgende post lopen we samen over het ontwerp van een maatkast op basis van het Ikea Metod systeem.
Dit Ikea systeem heeft één groot voordeel t.o.v. ingemaakte kasten van bij een houthandel of standaard modulaire dressing kasten van de doe-het-zelf zaak om de hoek.
De lades.
Meer en meer gaat keuken- en dressing ontwerp richting het gebruik van lades. De beste namen daarin zijn Blum, Hettich en in sommige gevallen Grass. Alleen kosten de ladeboxen bij zo’n merken al snel 50-100 euro extra t.o.v. de equivalente Maximera lade.
Toegegeven, die is niet 100% hetzelfde, maar voor het geld vind je (bijna) nergens gedempte ladegeleiders met kogellagers die meer dan 30kg aan kunnen.

Reken dan per gemiddelde keuken zo’n 15-20 lades & dat verschil loopt snel op. Anderzijds kan je moeilijk alle standaard kasten bij Ikea kopen & de rest op maat laten snijden, want dan passen de frontjes of lades weer niet. Of toch?

Voordat we daaraan beginnen, laat ons eerst eens even kijken hoe zo’n Metod kast is opgebouwd. Die bestaat meestal uit 2-3 delen.

• De corpus
• Scharnieren en ladegeleiders
• Frontjes

De corpus

90% van de nieuwe kasten zijn van het frameloze type. D.w.z. dat de corpus, het karkas van de kast, z’n sterkte uit de bovenzijde en zijkanten haalt. Door ze in mekaar te zetten zonder lijm, maar met camlock verbindingen & deuvels, verlies je al wat van die sterkte. Wil je dat toch iets of wat terug winnen, moeten die dus ruim dik genoeg zijn.

Bij Ikea wordt de corpus uit 18 mm materiaal gemaakt, ook al zijn iets smallere kasten van 16 mm meestal ruim sterk, zeker als ze verlijmd worden.

Rijboringen

In de zijwand van zo’n corpus vind je een aantal rijen gaatjes van 5mm. Dat zijn de rijboringen waar bijna alles op gemonteerd wordt.
Bij doorsnee maatkasten is dat meestal via het 32 mm systeem geboord. Meer daarover vind je hier bij Dave Lers. In feite komt het er op neer dat de meeste rijboringen in rijen op een afstand van 32 mm van elkaar worden geplaatst. En dat ook de onderlinge afstanden tussen de kolommen een veelvoud van 32mm is.
Die 32 mm is trouwens geen willekeurige industrie standaard: naast het feit dat je er op die manier zeker van bent dat de meeste accessoires gaan passen, zijn ook de machines voor rijboringen daarvoor uitgerust. Sneller, nauwkeuriger & compatibel met de meeste componenten = meestal goedkoper. Toch zeker voor de keukenfabrikant.
Ikea volgt dit gedeeltelijk.
De gaten zitten nog steeds op een veelvoud van 32 mm, maar tussen de rijen zit er wel een rij-afstand van 50 mm. Niet alleen dat, ook de afstand tot de onder- en bovenzijde is verschillend. Meestal wordt die nl. symmetrisch genomen op 32 mm van het uiteinde van de plaat. Tel daar nog de dikte van de bodem of bovenzijde bij & je zit weer op een veelvoud van 50mm. Zo kan iedere klusser de zijkanten monteren zonder over oriëntatie na te hoeven denken (links of rechtsom kom je toch op dezelfde afstanden uit).

Voor hoogteverstelbare planken zijn die afstanden niet echt super cruciaal. Die hebben geen impact op het front van lades of scharnierdeuren. Maar voor ladegeleiders moet het wel nét goed zijn.

Als je bij de ladegeleiders een aantal gaatjes opschuift, eindig je met een binnenlade in plaats van een lade met een front. Wil je graag Maximera lades gebruiken, dan moet je die 20 mm, 32 mm & 224 mm aanhouden. Die 20 mm is verschillend van de meer courante 37 mm. (Daardoor kan je geen Maximera lades monteren in bv. een maatwerk keuken met Blum lades.)

Binnenmaat en wanddikte – 600 mm is geen 600 mm

De binnenmaat van de kast is een andere bepalende factor voor de Maximera lades. De bodem en de achterwand zijn nl. nét iets anders dan de industrie standaard maten. Komt dit doordat Ikea liever een volledige keuken verkoopt of doordat Blum of Hettich z’n lades niet graag goedkoper via Ikea dan groothandelaars verkoopt? Ik zou het niet weten.

Feit is: de meeste 600 mm kasten zijn 568mm breed aan de binnenzijde.
Maar bij Ikea zit je door de wanddikte van 18 mm maar met een binnenbreedte van 564 mm.

De Maximera lades zijn verkrijgbaar voor kasten van 400, 600 en 800 mm breed.
Dus hou je een binnenbreedte van 364 mm, 564 mm of 764 mm aan.

De frontjes deel 1 – Scharnierende deuren

Standaard zijn (bijna) alle moderne keuken- of dressingdeuren als overlappend uitgevoerd. D.w.z. dat je vooraan alleen maar de deur ziet, met een klein spleetje t.o.v. de volgende deur of schuif, zodat ze langs elkaar kunnen bewegen. Overlappende deuren zijn dus per definitie ietsje kleiner dan de corpus. Tenzij het om een grensgeval gaat, zoals een enkele vrijstaande kast.
Die minimum speling hangt sterk af van het type scharnier. Bij potscharnieren geeft Blum daar een mooie illustratie van in hun technische documentatie.

Wat zie je hier nu net? Die afstand van 11 mm van de binnenzijde t.o.v. de buitenzijde van de rijboring ligt vast. Anders gaat de deur niet mooi open. Deze maat is onafhankelijk van de dikte van de deur.
Maar bijkomend moet de speling F (tussen buitenzijde van het front en buitenzijde van de corpus) minstens zo groot zijn dat de deur in de (volledig) geopende toestand niet tegen de corpus botst. M.a.w. dat de stippellijn de corpus niet snijdt. Die minimum F kan je in tabellen opzoeken, maar is wel afhankelijk van het scharnier, eventuele vulplaatjes & ook de dikte van de deur.
Een grotere speling mag, dat vermindert de kans op botsingen. Alleen, esthetisch is dat een stuk minder mooi. Maar dat bepaalt ook mee de boorafstand van het potscharnier. Die laatste is op de tekening aangegeven als 3-7 mm. Grotere speling wil zeggen dat je minder ‘vlees’ overhoudt t.o.v. de rand van het frontje.

De volgende formule moet nog altijd blijven kloppen:

11+F+boorafstand potscharnier = wanddikte van de corpus

Als we daarvoor weer bij Ikea gaan kijken, hebben we deuren die ca. 3 mm kleiner zijn dan de corpussen, d.w.z. F = 1,5 mm aan iedere kant. En alles wordt uit 18 mm materiaal gemaakt. De 11 mm van binnenzijde van de kast tot aan de rand van het potscharnier ligt vast.
Ingevuld in de formule hierboven zou 18mm – 11mm – 1,5mm = 5,5 mm.
Even checken?

De Utrusta scharnieren zijn vergelijkbaar met de ‘knock in’ scharnieren, dus dan is het nog juist zaak van de 2 andere montagegaten op de juiste plaats en met de juiste diameter te boren t.o.v. de boring voor het potscharnier.

Bij ons is die TB dan gelijk aan 5.5 mm

Om ze dan tot slot nog op de juiste hoogte in te bouwen, moet je het midden uitlijnen met 1 van de rijboringen. D.w.z. op 50 mm van de onderzijde van de kast. Maar als je de deur 1,5mm kleiner hebt genomen aan boven en onderzijde, komt dat dus op 48,5 mm van boven- of onderzijde te zitten.
En alle scharnieren daartussen? Die zitten weer op intervallen van 50 mm.

De frontjes deel 2 – Lades met frontjes

Deuren heb je dan al achter de rug. Maar frontjes voor lades moet je nog altijd uittekenen.

Bij de frontjes houdt IKEA een afstand aan van 39, 59 & 49 mm tussen een dubbele boring van 5 mm, die op 32 mm van de rand geplaatst wordt. Hier zit de 1,5 mm speling (F) al verrekend. Die speling wordt hetzelfde gehouden als de deuren, zodat je een mooie voeg krijgt als je een schuif en een deur boven elkaar zet.

Zit je dan niet met een probleem voor de schuiven onderaan de kast? Want die moeten toch anders overlappen dan schuiven die in het midden gemonteerd worden? Niet echt, IKEA levert bij z’n lades ook een montageclip mee die omgedraaid kan worden. Gewoon de IKEA handleiding volgen & je kan het frontje zo wél correct over de buitenkanten van de corpus laten komen.

MAAR er is natuurlijk 1 heel grote maar…
Metod keukens durven nogal eens te verschillen van afmeting, afhankelijk van land (USA vs West-Europa) & na verloop van tijd wisselt er ook al wel eens wat in het ontwerp zelf. Meestal worden die wijzigingen wel meegedeeld, kwestie van mensen met een oudere keuken de kans te geven wisselstukken te kopen. Maar nameten is met andere woorden wél de zaak!

Millimeters zijn in dat soort dingen belangrijk. Twijfel je?
Schaf dan een lasermeter & een schuifmaat aan voordat je begint jouw kast op maat te ontwerpen. Voor de frontjes kan je natuurlijk ook altijd de goedkoopste aanschaffen om even na te meten.
Of neem even contact op. We helpen je graag met ook jouw Ikea maatkast te bouwen op basis van het METOD systeem.

In de volgende posts in deze reeks bouwen we effectief zo’n kasten met enkel doe-het-zelf gereedschap & panelen die je zo bij de bouwhandel kan bestellen.